Euboea island: Greece’s unknown gastronomic destination
Euboea island: Greece’s unknown gastronomic destination
Panagiota Sourtzi*
Euboea is located near Athens but how much we know about its gastronomic tradition?
Having born and lived for a long time in Chalkida, the main city of the island, I would like to be your guide through this article to unexplored paths of the local cuisine as I learned from my family.
Euboea is the second larger island in Greece but its proximity to mainland as well as the two bridges that make easy the access by car confuse many people who find hard to believe that it’s actually an island.
On the other hand, there are many visitors from Athens and its surroundings who have tasted fresh fish, seafood and ouzo in Chalkida and other places in a beachfront restaurant (most known as ouzeri).
Moreover, it is possible, some of you who read this article to have tasted lamb chops in the taverns in the mountain Dirfy as well as fresh fried loukoumades with honey and nuts or the traditional “tiganopsomo” (fried bread).
However, Euboea’s cuisine still holds so many secrets as the island has a long history dated back to the ancient Greece where it was well knowned for its vineyards, the finest quality wines as well as its vegetable, cereals and dairy production.
The first fruit preserves
The first kind of fruit preserves has been made in Euboea which they called them “retsilia”.
“Retsilia” was made of grape must and big yellow squash (in Euboa we called it “lira”). The grape must was used instead of sugar which was unknown ingredient to Ancient Greeks (long before 13th century AD)
Naturally, the local cuisine has changed through the centuries and it was influenced by many cultures as the island conquered by Romans, Ottomans, Venetians and a part of it was populated by Arvanites.
But the major influence in Euboea cuisine came from Greek refugees from Asia Minor coasts at early 20th century, who settled in the North and Central Euboea bringing with them the rich gastronomic tradition of our nation.
From grape must to oil olive and wheat
The tradition of local cuisine is full of products as oil olive, wine, grape must, Greek yogurt, feta cheese and a variety of white cheese, pies, sausages and many others.
Fish and seafood, who are caught in Euboean gulf is also characterizing local gastronomy and they are very popular for their delicacy.
My beloved tiganopsomo (fried bread)
The most popular food for kids and grownups is tiganopsomo (fried bread).
It is called as that because it is made of bread dough filled with local white cheese and cooked in a pan full of olive oil.
Usually, we fill the tiganopsomo with “ksinotyri” (sour white cheese) which is made from goat cheese and a cooking powder called ksyno (sour).
“Katsamaki” for breakfast
It is another traditional dish which is not very popular in nowadays. It is called “katsamaki” and was a porridge made of cornflour, water and olive oil.
My grandmother used to cook it in the morning as it was a very nutritional meal ideal to begin your day if you were a farmer.
“Pantremena” (Married): The traditional festive cuisine of Euboea.
“Pantremena” was usually served in weddings and religious celebrations.
Their main ingredient is legumes (beans or Το βασικό συστατικό τους είναι κάποιο όσπριο (φασόλια και chickpeas) blended with rice or bανεμιγμένο με ρύζι ή orzo pasta (in Euboea we called “manestra”).
However, It is tradition in weddings to serve spaghetti with mizithra cheese and poured with hot butter or olive oil. Traditionally, they were served with goat stewed.
Also, another festive meal is the one that we usually cook in the day after Christmas. We called it “selinato” and it’s pork fricassee with celery and avgolemono sauce.
There are so many other dishes and traditional meals that I could write about for Euboean cuisine that I could fill in pages after pages. I hope at least to whet your appetite!
*Panagiota Sourtzi is a journalist, specialized in tourism and owner of the emagazine tourismpress.gr.
Εύβοια: Ο άγνωστος γαστρονομικός προορισμός της Ελλάδας
Της Παναγιώτας Σουρτζή*
Βρίσκεται τόσο κοντά στην Αθήνα αλλά και πόσα γνωρίζουμε για την ιδιαίτερη γαστρονομικής της παράδοση;
Έχοντας γεννηθεί και ζήσει ένα μεγάλο μέρος της ζωής μου στη Χαλκίδα, θα ήθελα με το άρθρο αυτό να σάς οδηγήσω στα άγνωστα μονοπάτια της Ευβοιώτικης κουζίνας όπως τα έμαθα ή άκουσα από την οικογένειά μου.
Η Εύβοια, το δεύτερο μεγαλύτερο νησί της χώρας, βρίσκεται τόσο κοντά στην ηπειρωτική Ελλάδα που αρκετοί είναι εκείνοι που δεν αντιλαμβάνονται ότι όντως πρόκειται για νησί. Από την άλλη πλευρά, δεν είναι και λίγοι, κυρίως όσοι βρίσκονται στο κλεινόν άστυ, που έχουν γευτεί το φρέσκο ψάρι Ευβοϊκού και τους λοιπούς ψαρομεζέδες με ουζάκι σε κάποιο παραλιακό ουζερί της Χαλκίδας ή στις γύρω περιοχές.
Επίσης, κάποιοι άλλοι διαβάζοντας αυτές τις γραμμές πιθανόν να αναπολούν τα νόστιμα παϊδάκια στις ταβέρνες των ορεινών χωριών της Δίρφυς καθώς και τους φρεσκοτηγανισμένους λουκουμάδες περιχυμένους με μέλι και ξηρούς καρπούς που προσφέρονται στα μαγαζιά της περιοχής.
Οι περισσότερο «μυημένοι» στην Ευβοιώτικη κουζίνα θα έχουν δοκιμάσει και το παραδοσιακό τηγανόψωμο.
Η κουζίνα της Εύβοιας, ωστόσο, κρύβει πολλά περισσότερα καθώς το νησί από αρχαιοτάτων χρόνων ήταν ιδιαίτερα προικισμένο από τη φύση: καλής ποιότητας αμπέλια, πλούσια παραγωγή σιτηρών, οπωροκηπευτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων.
Τα πρώτα γλυκά κουταλιού
Στην Εύβοια καταγράφεται η παρασκευή των-θα μπορούσαμε να πούμε- πρώτων γλυκών κουταλιού, τα επονομαζόμενα ρετσίλια.
Τα ρετσίλια φτιάχνοντας από μούστο και τη σάρκα της κίτρινης κολοκύθας, πιο γνωστής στην Εύβοια ως λίρα, πολύ πριν στη ζωή της χώρας μας μπει η ζάχαρη (πριν, δηλαδή το 13ο αιώνα μ.Χ.).
Η παρασκευή τους γίνεται όπως περίπου τα γλυκά του κουταλιού μόνο που αντί για ζάχαρη χρησιμοποιούμε μούστο που έχει γίνει πετιμέζι.
Βέβαια, από την αρχαιότητα έως σήμερα, οι επιρροές που δέχθηκε η γαστρονομία του τόπου είναι πάρα πολλές καθώς το νησί βρέθηκε στο δρόμο Ρωμαίων, Τούρκων, Βενετών ενώ εποικήθηκε από Αρβανίτες, κυρίως στο νότιο μέρος της. Σημαντικές επιρροές δέχθηκε τον προηγούμενο αιώνα και από τους Μικρασιάτες πρόσφυγες, οι οποίοι εγκατάσταθηκαν στα Βόρεια και κεντρικά του νησιού κι έφεραν μαζί τους την πλούσια γαστρονομική παράδοση του λαού μας.
Από το μούστο στο ελαιόλαδο και το σιτάρι
Η γαστρονομική παράδοση της Εύβοιας διακρίνεται από ποικιλία προϊόντων όπως το λάδι της ελιάς, το κρασί, το μούστο, το πρόβειο γιαούρτι, τη φέτα και διάφορα άλλα είδη λευκών τυριών, τις πίτες, τα χωριάτικα λουκάνικα με πορτοκάλι και πολλά άλλα.
Επίσης, δεν θα μπορούσαμε να αφήσουμε απέξω και τα ψάρια και τα διάφορα θαλασσινά που αλιεύονται στον Ευβοϊκό κόλπο και φημίζονται για τη νοστιμιά τους.
Αγαπημένο τηγανόψωμο
Το πιο αγαπημένο έδεσμα μικρών και μεγάλων είναι το τηγανόψωμο.
Σαν γνήσιοι Ευβοιώτες, το τηγανόψωμο υπήρχε πάντοτε στο κυριακάτικο τραπέζι, φτιαγμένο από τα χεράκια της μαμάς και γεμισμένο με ξυνοτύρι (παραδοσιακό τυρί της Εύβοιας) για να συνοδεύσει τα ψητά στα κάρβουνα του μπαμπά.
Τα τηγανόψωμα, τηγανοκουλούρες ή «πλαστά» (από το πλάσιμο) για άλλους, είναι παραδοσιακό έδεσμα που συνηθιζόταν ιδιαίτερα στα χωριά του νησιού.
Φτιάχνεται από ζύμη ψωμιού με την οποία πλάθουμε πίτες πιέζοντας το ζυμάρι σε μία αλευρωμένη επιφάνεια και τηγανίζουμε σε καυτό λάδι. Στην πιο συνηθισμένη εκδοχή τους εμπλουτίζουμε με ξυνοτύρι, φρέσκο τυρί ή και φέτα τριμμένη.
Το ξυνοτύρι, το οποίο χρησιμοποιείται κατά κόρον για την παρασκευή της παραδοσιακής Ευβοιώτικης τυρόπιτας αλλά και σε άλλα παρασκευάσματα όπως το τηγανόψωμο που προανέφερα, φτιάχνεται από αιγοπρόβειο γάλα και ξυνό (μαγειρική σκόνη).
Κατσαμάκι για πρωϊνό
Ένα ακόμη παραδοσιακό έδεσμα το οποίο δεν συνηθίζεται πλέον να παρασκευάζεται είναι το κατσαμάκι.
Θα μπορούσε, ωστόσο, μια και στις μέρες μας γίνονται προσπάθειες για την αναβίωση του Ελληνικού πρωϊνού, να αποτελέσει ένα θρεπτικότατο πρωινό γεύμα, μια και σαν τέτοιο το έφτιαχνε η γιαγιά μου.
Το κατσαμάκι είναι στην ουσία ένας πηχτός χυλός καλαμποκάλευρου βρασμένου σε μπόλικο νερό και περιχυμένου με ελαιόλαδο. Αποτελούσε ένα δυνατό πρωϊνό ξεκίνημα για όσους ασχολούνταν με τις αγροτικές εργασίες.
Παντρεμένα: Τα γιορτινά φαγητά της Εύβοιας
Τα παντρεμένα συνηθίζονταν σε γιορτινές εκδηλώσεις όπως πανηγύρια, θρησκευτικές εορτές, γάμους και βαπτίσεις.
Το βασικό συστατικό τους είναι κάποιο όσπριο (φασόλια και ρεβύθια) ανεμιγμένο με ρύζι ή κριθαράκι (στην Εύβοια το λέμε μανέστρα).
Ωστόσο, σε γάμους και βαπτίσεις είναι παράδοση στο τραπέζι που ακολουθεί την τέλεση των μυστηρίων να προσφέρονται μακαρονάδες με τριμμένη μυζήθρα και περιχυμένες με καυτό βούτυρο ή ελαιόλαδο. Παραδοσιακά συνοδεύονται με βραστή γίδα.
Επίσης, ένα άλλο εορταστικό έδεσμα που συνηθίζεται τη δεύτερη ημέρα των Χριστουγέννων είναι το σελινάτο, το οποίο στην ουσία πρόκειται για χοιρινό με σέλινο αυγολέμονο.
Υπάρχουν τόσα άλλα που θα μπορούσα να αναφέρω για την Ευβοιώτικη κουζίνα που όμως δεν χωρούν σε ένα μόνο άρθρο. Ελπίζω, τουλάχιστον, να σάς άνοιξα την όρεξη!
*Η Παναγιώτα Σουρτζή είναι δημοσιογράφος ειδικευμένη στο τουριστικό ρεπορτάζ, διαχειρίστρια του ηλεκτρονικού περιοδικού tourismpress.gr.
Photos:Panagiota Sourtzi
